|
очиқ қилмаган ишлари ёки айтмаган гаплари фақат дилларидан ўтгани учунгина жазоланишлари, ҳисобга тортилишлари оғирлик қилган.
Аллоҳ уларнинг дуоларини ижобат қилиб, уларга раҳм қилиб, бу оятни насх қилди. Бундан буён таклиф, ҳисоб ва жазо банданинг очиқ қилган ишига нисбатан қўлланадиган бўлди. Дилида ўйлаган ёмон иши ёки гапи учун эса у ҳисоб бермайдиган бўлди.
Пайғамбар с.а.в.нинг мана бу саҳиҳ ҳадислари ҳам шу маънони таъкидлайди:
«إِنَّ اللهَ تَجَاوَزَ عَنْ أُمَّتِى مَا حَدَّثَتْ بِهِ نَفْسَهَا مَا لَمْ تَفْعَلْ أَوْ تَتَكَلَّمْ»
«Модомики, умматим очиқ бир ишни қилмаган ёки бир гапни айтмаган экан, унинг кўнглидан ўтган ёмонликни Аллоҳ кечиради».94
Муслим Абу Ҳурайра йўлидан чиқарган мана бу ҳадисда Пайғамбар с.а.в. шундай деганлар:
«مَنْ هَمَّ بِحَسَنَةٍ فَلَمْ يَعْمَلْهَا كُتِبَتْ لَهُ حَسَنَةً وَمَنْ هَمَّ بِحَسَنَةٍ فَعَمِلَهَا كُتِبَتْ لَهُ عَشْرًا إِلَى سَبْعِ مِائَةِ ضِعْفٍ وَمَنْ هَمَّ بِسَيِّئَةٍ فَلَمْ يَعْمَلْهَا لَمْ تُكْتَبْ وَإِنْ عَمِلَهَا كُتِبَتْ»
«Ким бир яхшиликни қилмоқчи бўлсаю қилмаса, унга бир яхшилик ёзилади. Ким бир яхшиликни қилмоқчи бўлса ва қилса, унга ўнтадан етти юз мартагача кўпроқ яхшилик ёзилади. Ким бир ёмонликни қилмоқчи бўлса, лекин қилмаса, унга ёмонлик ёзилмайди. Ким бир ёмонликни қилмоқчи бўлса ва қилса унга ёзилади».
Демак, оят насх бўлишидан олдин, киши ўғирлик қилиш, зино қилиш, кимгадир тажовуз қилиш каби бирор ёмонликни ўйласа, лекин уни сўзда ҳам амалда ҳам бажармаса-да, барибир ҳисобга тортилади, деган маънони англатган. Насх қилинганидан кейин эса фақат иш ёки сўз очиқ бажарилганидан кейингина банда ҳисобга тортиладиган бўлган. Дилидан ўтган ёмонликни эса Аллоҳ кечирган. Бу Аллоҳнинг фазлу марҳаматидир.
Шунинг учун ҳам мусулмонлар унинг насх қилинишини ўзлари учун фараж (кенглик, бемалоллик) деб эътибор қилишди. «То Аллоҳ фаражни нозил қилгунича», деган гап Аллоҳ Таолонинг
لاَ يُكَلِّفُ اللّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَهَا
(Аллоҳ ҳеч бир жонни тоқатидан ташқари нарсага таклиф қилмайди), деган ояти хусусида айтилганди.
(94) Бухорий: 5269. Муслим: 201, 202.
219-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232